Alkilləşmə prosesləri

Alkilləşmə prosesi — üzvi maddələrin və bəzi qeyri-üzvi maddələrin molekullarına alkil qruplarının daxil edilməsi adlanır. Bu reaksiya çox böyük praktiki əhəmiyyətə malikdir. belə ki, onun əsasında alkilaromatik birləşmələr, izoparafinlər, çoxlu sayda merkaptanlar və sulfidlər, aminlər, element- və metal üzvi birləşmələr və s. alınır. Çox vaxt alkilləşmə prosesi monomerlərin, yuyucu maddələrin istehsalında aralıq mərhələ kimi istifadə olunur.

Təsnifi

Alkilləşmə proseslərini yeni yaranan əlaqələrin növünə görə təsnif etmək daha əlverişlidir:

— karbon atomuna görə alkilləşmə;

— oksigen və kükürd atomlarına görə alkilləşmə;

— azot atomuna görə alkilləşmə;

— digər elemetlərin (Si-, Pb-, Al- alkilləşməsi) atomlarına görə alkilləşmə.

Karbon atomuna görə alkilləşmə

Karbon atomuna görə alkilləşmədə karbon atomu ilə əlaqəli olan hidrogen atomu alkil radikalı ilə əvəz olunur:

C_nH_2n+2 + C_mH_2m → C_n+mH_2(n+m+1)

ArH+ RCl → ArR + HCl

Oksigen və kükürd atomlarına görə alkilləşmə

Oksigen və kükürd atomlarına görə alkilləşmə zamanı alkil radikalı oksigen və ya kükürd atomu ilə əlaqələnir:

ArOH + RCl → ArOR + NaCl + H₂O NaSH + RCl → RSH + NaCl

Azot atomuna görə alkilləşmə

Azot atomuna görə alkilləşmə zamanı ammoniakda və ya aminlərdə azot atomu ilə əlaqələnmiş hidrogen atomları alkil qrupları ilə əvəz olunur. bu, aminlərin sintezinin ən əhəmiyyətli metodlarından biridir:

ROH + NH₃ → RNH₂ + H₂O

Digər elemetlərin (Si-, Pb-, Al- alkilləşməsi) atomlarına görə alkilləşmə

Si-, Pb-, Al- və digər elementlərə nəzərən alkilləşmə element- və metalüzvi birləşmələrin alınmasının əlverişli yollarından biridir:

2RCl + Si → R₂SiCl₂ 4C₂H₅Cl + 4PbNa → Pb(C₂H₅)₄ + 4NaCl + 3Pb 3C₃H₆ + Al + 1.5H₂ → Al(C₃H₇)₃

Alkilləşdirici agent

Alkilləşdirici agent kimi olefinlər və asetilen, xlorlu törəmələr, spirtlər, sadə və mürəkkəb efirlər istifadə edilir.